8 Shkurt 2025

Udhëtimi njerëzor në hapësirë është një sipërmarrje e rrezikshme. Ekziston problemi i mungesës së oksigjenit, destinacionet mund të kërkojnë muaj, vite apo edhe dekada për t’u arritur, dhe çdo ndalesë në ndonjë trup qiellor gjatë rrugës ka shumë të ngjarë të jetë po aq e pafavorshme për jetën se vetë hapësira në të cilën po udhëtonit.

Dhe sikur e gjithë kjo të mos mjaftonte, astronautët që eksplorojnë hapësirën duhet të përballen edhe me “elektronet vrasëse”, grimca të ndodhura në rripat e jashtëm të rrezatimit Van Allen (dhe rreth planetëve të tjerë), të cilat lëvizin pothuajse me shpejtësinë e dritës, mund të depërtojnë në mburojat mbrojtëse dhe madje të shkatërrojnë komponentët jetikë të anijeve kozmike. Me fjalë të tjera, më mirë të qëndrosh larg tyre.

Këto grimca arrijnë shpejtësi të larta falë valëve korale, ndërprerjeve në fushën magnetike të Tokës, të cilat prodhojnë zhurma të vogla të ngjashme me cicërimat e zogjve. Lajmi i mirë është se, për dekada, shkencëtarët i kanë zbuluar këto tinguj rreth 51,200 km larg Tokës, që do të thotë se ato ndodhin vetëm pranë planetëve, hënave ose trupave të tjerë qiellorë me fushë magnetike. Lajmi i keq është se një studim i ri, i botuar në revistën Nature, sugjeron se këto valë mund të jenë shumë më të përhapura sesa besohej më parë.

Sipas këtij studimi, i udhëhequr nga shkencëtarë të Universitetit Beihang në Kinë, cicërimat karakteristike të valëve korale janë zbuluar deri në 164,000 km larg Tokës, më shumë se tri herë largësia e mëparshme e regjistruar. Këto valë të largëta u zbuluan falë të dhënave të misionit Magnetospheric Multiscale (MMS) të NASA-s, i cili përdor katër satelitë identikë për të studiuar magnetosferën e Tokës.

“Është një studim shumë i rëndësishëm,” tha James Burch, hetuesi kryesor i misionit MMS dhe bashkautor i studimit nga Southwest Research Institute, për Scientific American. “Kjo mund të ndodhë kudo në univers ku ka një fushë magnetike, dhe kjo do të thotë pothuajse kudo.”

Megjithëse forca shtytëse pas formimit të valëve korale mbetet e debatueshme, teoria kryesore është ajo e quajtur “paqëndrueshmëria e plazmës”, e cila ndodh si rezultat i një shpërndarjeje të paqëndrueshme të elektroneve përgjatë vijave të fushës magnetike të një planeti. Megjithatë, ky studim i ri paraqet prova për ekzistencën e valëve korale në rajone relativisht të sheshta të magnetosferës, zona që nuk ndikohen nga dipoli magnetik. Kjo sugjeron se valët korale mund të krijohen gjithashtu nga ndryshimet në frekuencën e fushës magnetike.

“Krahasuar me pritshmërinë e zakonshme që valët korale drejtohen nga fushat magnetike dipolare të planetëve, ne raportojmë vëzhgime të valëve korale me ton në rritje në fletën neutrale të Tokës, ku efektet e dipolit magnetik mungojnë,” shkruajnë autorët.

Ekipi zbuloi gjithashtu prova të ‘vrimave të elektroneve’, zona të valëve korale që kanë boshllëqe për shkak të grumbullimit të elektroneve. Hulumtimi i mëtejshëm mbi këto valë do të jetë jetik për planet e ardhshme të NASA-s për udhëtime në Hënë, Mars dhe më tej, sidomos nëse efektet e elektroneve vrasëse mund të ndikojnë në misionet më larg sesa ishte menduar më parë.

“Hapësira është plot me grimca me energji të lartë, por kjo mund të kontribuojë në ato që tashmë ndodhen atje,” tha Burch për Scientific American. “Nëse përpiqesh të shkosh nga Toka në Mars, ke nevojë për shumë mburoja mbrojtëse. Ky është një burim i ri i elektroneve energjike, të cilat nuk e dinim se mund të ekzistonin kudo.”

Hapësira qenka një vend edhe më vdekjeprurës nga ç’e kishim imagjinuar.